Verslag weidevogelexcursie Eemdijk

door Irene Schuller

Na onze  weidevogelbijeenkomst op 18 januari jl. in Montfoort kwam natuurlijk de vraag op hoe je het beheer in de Lopikerwaard succesvoller kan maken. Het is voor de hand liggend dat in andere weidevogelgebieden dezelfde problemen spelen, de vraag is hoe ze ermee omgaan. We kunnen ongetwijfeld het nodige van elkaar leren. 

Vogelaars gaan graag naar de Eempolders om weidevogels te zien, het gebied staat bekend als weidevogelwalhalla. Een goede reden om ons licht op te steken bij het Collectief Eemland. Stef Huigen is voorzitter en geeft vaker informatie bijeenkomsten, wij waren welkom op vrijdag 12 mei. Op weg naar het kantoor van het collectief in Eemdijk rijden we het laatste stuk van de route langs het riviertje de Eem en onderweg zien we al de weidsheid van het gebied. Je kan heel ver kijken, er staan geen bomen in de weg.  

Wilhelm Bos, gebiedscoördinator van Collectief Eemland, geeft de aftrap met een informatieve presentatie over de werkwijze van het collectief. Het is één van de kleinste collectieven van Nederland maar dat heeft zo zijn voordelen. Men kent elkaar en er heerst een “ons kent ons ”mentaliteit. Bij dit collectief doen 98 boeren mee met weidevogelbeheer op een totaal van 120-130, dat is bijna 80%. Dat betekent dat er weinig versnippering is in het gebied, van de 3300 ha valt 2800 ha onder weidevogelbeheer. Daarnaast worden sloten over 131 km ecologisch geschoond, zijn er 3,7 ha botanische randen en 7,2 ha kruidenrijke akkerranden. Doordat er steeds meer boeren meedoen breidt het kerngebied zich uit.

Het collectief kent een uniek vergoedingssysteem wat een belangrijke reden is dat zoveel boeren mee kunnen doen. Het principe is “doe je meer dan krijg je meer”. Hoe meer pakketten, hoe hoger de vergoeding per pakket. Hoe meer nesten, hoe hoger de vergoeding per nest. Volgens Wilhelm is de vergoeding eigenlijk nog steeds niet voldoende maar het helpt natuurlijk wel. Het systeem kan zo worden bedacht omdat agrarische collectieven binnen bepaalde kaders vrij zijn om een vergoedingssysteem te hanteren. Het geld wordt door Provincie Utrecht verdeeld onder de collectieven maar komt uiteindelijk van de EU.

Dat de groei er goed in zit zie je ook aan het aantal deelnemers aan het greppel-plasdras project: In 2016 waren er 41 deelnemers, in 2022 waren het er 100. Greppel-plasdras blijkt bijzonder effectief te zijn, weidevogels met jongen trekken er naartoe om te foerageren. Nu er overal in het gebied greppel-plasdras is kan je je wel voorstellen dat de kuikens veel meer kans hebben om groot te worden. Voedsel is gewoon beter bereikbaar en beschikbaar. Onderzoek (WUR) toont aan dat er bij een plasdras vijfmaal meer weidevogels met jongen worden aangetroffen! Om een greppel-plasdras wordt altijd een rustgebied gecreëerd met uitgesteld maaien.

Ook in dit gebied hebben de weidevogels last van predatie. Het helpt dat het een groot gebied is met weinig versnippering maar onder andere vossen vormen nog steeds een gevaar voor eieren en kuikens. Het collectief heeft zelf vossenrasters ontwikkeld waarbij het draad boven de sloot hangt, daarmee wordt voorkomen dat de stroom via opschietend gras of kruiden weglekt. In het afgelopen jaar zijn 20 stuks greppel plasdras omheind met vossenraster, het plaatsen van het raster wordt door het collectief gedaan. Een hele mooie oplossing om predatie door vossen te voorkomen, afschieten is tenslotte een nare en dieronvriendelijke methode.

Bomen zijn uitkijkposten voor roofvogels zoals buizerds en kiekendieven, hagen en houtwallen geven huisvesting aan marterachtigen en vossen. Terwijl ze zo goed zijn voor de biodiversiteit zijn ze dus niet goed voor weidevogels. Dat betekent dat we echt een keus moeten maken, wil je weidevogels dan moet je bomen verwijderen of laag houden zoals knotwilgen die je om het jaar knot. Hagen en houtwallen moet je beperken tot erven, ze mogen niet tussen de weidepercelen staan. Afgelopen vier jaar zijn er in dit gebied ruim 1000 erfbomen gerooid! Het collectief in dit gebied heeft duidelijk de keuze gemaakt om weidevogelbeheer prioriteit nummer één te maken en dat doet het collectief op een voortvarende wijze. Door een goed opgezet plan van aanpak weet het collectief steeds meer subsidie te vergaren waardoor de boeren een steeds betere vergoeding krijgen. Dat helpt om méér boeren te motiveren om zich aan te sluiten en dat alles komt ten goede aan de weidevogels.

Na de presentatie van Wilhelm zijn we naar buiten gegaan en hebben we genoten van het open landschap met prachtige vergezichten. En ja, heel veel grutto’s, kieviten, tureluurs, scholeksters en een enkele gele kwikstaart en graspieper. De buizerd die langs kwam werd, zoals het hoort, door luid roepende kieviten snel verjaagd.
Met dank voor de hartelijke ontvangst gaan we na een leerzame dag in de loop van de middag weer naar huis.

Als u graag een bezoek wilt brengen aan het weidevogelgebied raden wij u aan om te parkeren bij de Theetuin in Eemnes. Van daaruit loopt u naar de Meentweg en u loopt naar het zuiden over de Meentweg. U neemt vervolgens het eerste pad aan uw linkerhand, vrijwel direct begint het vogelgebied.